Złudzenia utożsamiające - deja vu i jamais vu
„Deja vu” oznacza „już widziane”, natomiast „jamais vu” jest zjawiskiem całkowicie odwrotnym i oznacza „nigdy niewidziane”. Oba zjawiska należą do złudzeń utożsamiających – odczuć, w których dochodzi do błędnego usytuowania wydarzeń w czasie.
Termin „deja vu” opisuje silne odczucie, że coś już wcześniej widzieliśmy, mimo że jest to niemożliwe. Na przestrzeni lat powstawało wiele teorii próbujących wytłumaczyć to zjawisko.
Obecnie akceptowane są dwie teorie powstawania zjawiska „deja vu”:
- teoria zaburzeń uwagi – wrażenie, że coś już wcześniej widzieliśmy, jest związane z tym, że faktycznie to widzieliśmy, tylko nie zwróciliśmy na to uwagi, a jednak mózg zdążył to zarejestrować.
- „zarażanie znanością” – jeżeli w otoczeniu występuje przedmiot, który dobrze znamy, całe otoczenie wydaje nam się już znane, nawet jeśli nie zauważamy świadomie tego przedmiotu.
„Jamais vu” polega natomiast na nierozpoznawaniu rzeczy i miejsc, które w rzeczywistości są nam znane. To zjawisko jest przeciwieństwem „deja vu”. Osoba doświadczająca „jamais vu” ma poczucie nowości mimo świadomości tego, że już wcześniej to widziała.
Złudzenia utożsamiające spowodowane są nieprawidłowym pobudzeniem płata skroniowego. Oprócz „deja vu” i „jamais vu” funkcjonuje jeszcze inne – „deja vecu” („już przeżywane” – złudzenie znajomości nowej sytuacji) i odwrotne zjawisko „jamais vecu” („nigdy nieprzeżywane” – mimo że osoba doświadczyła czegoś nowego, nie wie o tym).
Piśmiennictwo
Źródło tekstu:
- Romanowska K., Małecki M.: Wirus umysłu. W: „Focus” 2013/12.
Bilikiewicz A.: Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2011.
