Zespół niespokojnych nóg

Spis treści:

1. Zespół niespokojnych nóg
2. Przyczyny
3. Objawy zespołu niespokojnych nóg
4. RLS może przybierać łagodną lub ciężką postać
5. Rozpoznanie choroby
6. Leczenie
7. Modyfikacja stylu życia
8. Leczenie współistniejących schorzeń 
9. Terapia lekowa

Zespół niespokojnych nóg

(Restless Legs Syndrome - RLS)  dotyczy około 10 % osób dorosłych w Europie i Ameryce Północnej, z częstością występowania zwiększającą się wraz z wiekiem. W wielu przypadkach pozostaje schorzeniem nierozpoznanym i nieleczonym, mimo istniejących kilku opcji terapeutycznych.

 Zespół niespokojnych nóg występuje najczęściej:

1. U osób w wieku średnim lub starszym
2. Nieco częściej u kobiet niż mężczyzn
3. W ostatnich miesiącach ciąży
4. Rodzinnie

Przyczyny

Dotychczas najczęstszą diagnozowaną postacią choroby była postać idiopatyczna, czyli o nieznanej przyczynie, bardzo często występując rodzinnie (25-75% przypadków). Niedawno został zidentyfikowany jeden z wariantów genów odpowiadających za występowanie rodzinne choroby.

 Ponadto schorzenie często może towarzyszyć:

1. Chorobom przewlekłym, takim jak cukrzyca, niewydolność nerek, schorzenia tarczycy, choroba Parkinsona czy reumatoidalne zapalenie stawów;
2. Ciąży, zwłaszcza w trzecim trymestrze, ustępując samoistnie kilka tygodni po porodzie;
3. Niedokrwistości z niedoboru żelaza;
4. Schorzeniom neurologicznym takim jak urazy i guzy rdzenia kręgowego oraz neuropatie obwodowe;
5. Stosowaniu leków takich jak trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, leki przeciwwymiotne (metoklopramid), przeciwpadaczkowe (fenytoina), przeciwpsychotyczne (haloperidol lub pochodne fenotiazyny), niektóre leki przeciwuczuleniowe.

Nadużywanie nikotyny, kofeiny i alkoholu, a także przewlekły stres mogą nasilać objawy choroby, jednak nie jest pewne, czy mogą być czynnikami wyzwalającymi chorobę.

Objawy zespołu niespokojnych nóg

Objawy RLS często odczuwane są przez chorych jako uczucie pełzania, czołgania, mrowienia, cierpnięcia, szczypania lub pociągania w obrębie nóg z jednoczesną nieodpartą potrzebą wstawania i poruszania się. Przykre uczucie występuje głęboko w mięśniach zwłaszcza pomiędzy kolanem a kostką, rzadziej w stopach, udach, ramionach i rękach. Może pojawiać się po jednej stronie ciała, choć najczęściej występuje obustronnie. Choć dolegliwości są bardzo charakterystyczne, wiele osób ignoruje objawy, traktując je jako ból mięśni, nie podejrzewając u siebie choroby.

Poprzez przykre i bolesne odczucie w nogach choroba upośledza życie codzienne uniemożliwiając siedzenie, a przez nasilenie się objawów zwłaszcza w porze wieczornej i nocnej, zakłóca sen a zwłaszcza zasypianie, jednocześnie zwiększając senność w ciągu dnia.

RLS może przybierać łagodną lub ciężką postać

w zależności od częstości i długości trwania objawów. Łagodna postać charakteryzuje się sporadycznym występowaniem, z niewielkimi zaburzeniami snu, bez zaburzenia funkcjonowania w życiu codziennym. W postaci średniozaawansowanej objawy występują jeden lub dwa razy w tygodniu, zaburzając zasypianie i przez to odwracając rytm snu i czuwania. Objawy pojawiające się częściej niż dwa razy tygodniu świadczą o zaawansowanej postaci choroby, upośledzającej funkcjonowanie w życiu społecznym.

Rozpoznanie choroby

Wiele osób z zespołem niespokojnych nóg nigdy nie szuka pomocy specjalisty, bojąc się, że ich objawy są zbyt trudne do opisania, lub że nie zostaną potraktowane poważnie. Wielu lekarzy przypisuje występowanie dolegliwości nadmiernemu stresowi lub bezsenności.

Jednak w przypadku zaobserwowania powyższych objawów warto udać się do neurologa, który pomoże potwierdzić lub wykluczyć diagnozę, a przez to wdrożyć odpowiednie leczenie.

Nie istnieje żadne badanie laboratoryjne specyficzne dla zespołu niespokojnych nóg. Diagnoza stawiana jest na głównie na podstawie wywiadu medycznego, badania fizykalnego oraz badań laboratoryjnych wykluczających inne schorzenia mogące odpowiadać za podobne objawy.

W trakcie wywiadu lekarz może zadawać pytania takie jak:

• Czy odczuwa Pan/Pani nieprzyjemne odczucie w nogach, zmuszające do ciągłego ruchu?
• Czy poruszanie się zmniejsza nieprzyjemne odczucia?
• Czy powyższe uczucie jest bardziej dokuczliwe podczas siedzenia czy podczas zasypiania?
• Czy ma Pan/Pani kłopoty z zasypianiem?
• Czy mówiono Panu/Pani, że w czasie snu wykonuje Pan/Pani częste ruchy rękami, nogami?
• Czy ktoś w rodzinie ma podobne objawy?

Zespół niespokojnych nóg, fot. panthermedia

Leczenie

 W leczeniu choroby uwzględnić należy:

1. modyfikację stylu życia,
2. leczenie współistniejących schorzeń,
3. terapię lekową.

Modyfikacja stylu życia

Zmiana codziennych zachowań i przyzwyczajeń może pomagać zmniejszać dolegliwości. Powyższy cel można osiągnąć przez:

1. regularne, codzienne uprawianie ćwiczeń fizycznych,
2. bandażowanie nóg lub stosowanie pończoch uciskowych,
3. ograniczenie spożycia kawy, alkoholu i nikotyny,
4. utrzymywanie odpowiedniej higieny snu (wietrzenie sypialni przed snem, stałe godziny udawania się na spoczynek).

Przed zaśnięciem warto również:

1. pospacerować,
2. rozciągnąć nogi, zrobić kilka przysiadów i poruszać stopami,
3. wymasować nogi,
4. zrelaksować się poprzez medytację, uprawianie jogi lub głębokie oddechy,
5. w zależności od indywidualnych preferencji – wymyć nogi w ciepłej lub zimnej wodzie, następnie przyłożyć zimny lub ciepły kompres,
6. położyć się na boku z poduszką między kolanami.

Leczenie współistniejących schorzeń 

Leczenie współistniejących schorzeń, takich jak cukrzyca, anemia z niedoboru żelaza, choroby tarczycy czy neuropatia obwodowa powoduje złagodzenie objawów. Często konieczna jest suplementacja żelaza, kwasu foliowego i magnezu, która powinna być prowadzona zawsze pod kontrolą lekarza.

Terapia lekowa

Wybór odpowiedniego leku przez lekarza zależy od wielu czynników w tym:

• wieku pacjenta,
• nasilenia objawów,
• częstości występowania objawów,
• obecności ciąży lub współistniejących chorób,
• niewydolności nerek.

Główne grupy leków to:

1. Leki dopaminergiczne stosowane w chorobie Parkinsona, zmniejszające objawy ruchowe związane z chorobą.
2. Benzodiazepiny – mogą być stosowane jako monoterpia w łagodnej i średniozaawansowanej postaci choroby lub w połączeniu z lekami innych grup w stadium zaawansowanym. Głównym działaniem tej grupy leków jest rozluźnienie mięśni i ułatwianie zasypiania. Ich przewlekłe stosowanie może powodować nadmierną senność oraz prowadzić do lekozależności.
3. Opioidy – czyli narkotyczne leki przeciwbólowe, takie jak kodeina mogą być niezbędne w zaawansowanych postaciach choroby opornych na leczenie. Jednak ze względu na bardzo duże ryzyko uzależnienia powinny być stosowane z dużą ostrożnością.
4. Leki przeciwpadaczkowe – są stosowane zwłaszcza w przypadku silnych skurczów mięśniowych.

Podsumowując, zespół niespokojnych nóg jest chorobą długotrwałą, w której brak jest możliwości całkowitego wyleczenia. Objawy mogą nasilać się z wiekiem, powodując znaczne zaburzenie funkcjonowania społecznego. Jednak obecne możliwości terapii pozwalają kontrolować objawy choroby, zmniejszając dolegliwości bólowe i poprawiając jakość snu.