Forum: Neurologia - forum dla rodziny i pacjenta

Mózg i układ nerwowy mają ogromny i wciąż poznawany potencjał do regeneracji. Ćwiczenie umysłu, reakcji neurologicznych, refleksu i sprawności neuronów jest niezbędne w rehabilitacji wielu chorób neurologicznych. Neurorehabilitacja pomaga walczyć z chorobami układu nerwowego.


Uszkodzenie układu nerwowego przez wiele lat kojarzone było z nieodwracalnym kalectwem i niemożnością powrotu do normalnego życia. W starych podręcznikach można nawet przeczytać, że tkanka nerwowa nie ma żadnej zdolności do regeneracji. W świetle współczesnych badań wiadomo, że nie jest to prawdą, a stan pacjentów cierpiących z powodu chorób układu nerwowego dzięki zabiegom rehabilitacyjnym może ulec znacznemu polepszeniu.


Jednym z rodzajów neurorehabilitacji jest rehabilitacja neuropsychologiczna. Obejmuje ona ćwiczenia i inne rodzaje zajęć, których celem jest usprawnienie procesów poznawczych i emocjonalnych u pacjentów. Zaburzenia tych procesów powstają wskutek uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, do których najczęściej dochodzi w wyniku udaru (w Polsce notuje się 60 000 udarów rocznie), nowotworu lub wypadku komunikacyjnego. Szczególne miejsce w zaburzeniach neurologiczny zajmują zmiany dotyczące emocji i zachowania – wbrew pozorom nie musi to być tylko obniżenie nastroju i depresja, nierzadkie są przypadki euforii, chwiejności emocjonalnej oraz utraty kontroli nad emocjami i popędami.


Stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane (SM) to przewlekła choroba ośrodkowego układu nerwowego, w której dochodzi do wieloogniskowego uszkodzenia tkanki nerwowej, polegającego na demielinizacji i rozpadzie aksonów. Pomimo szerokiej gamy leków, stwardnienie rozsiane pozostaje chorobą nieuleczalną. Walka toczy się natomiast o wydłużenie sprawności intelektualnej i motorycznej pacjentów oraz zwiększenie komfortu życia. Sukces ten w dużej mierze dokonał się dzięki postępowi w rehabilitacji u tych pacjentów.

Na czym polega rehabilitacja chorych z stwardnieniem rozsianym?

Rehabilitacja u tych pacjentów opiera się na zjawisku plastyczności tkanki nerwowej. Oznacza to, że między neuronami mogą wytwarzać się nowe połączenia, co umożliwia zwiększenie sprawności i przywrócenie części utraconych funkcji ruchowych. Niektóre ćwiczenia mają też na celu podtrzymanie sprawności i zapobieganie utracie jej w przyszłości.

Należy przy tym zauważyć, że na wytwarzanie nowych połączeń mają wpływ zarówno czynne wykonywanie ćwiczeń przez pacjenta, jak i zabiegi bierne (stymulacja, masaże).

Główne dolegliwości chorych na stwardnienie rozsiane i możliwości terapii

Bardzo częstą dolegliwością związaną z chorobą jest porażenie mięśniowe typu spastycznego. Porażenie spastyczne, w przeciwieństwie do porażenia wiotkiego, *** się występowaniem bolesnych przykurczy mięśni i wzrostem ich napięcia. By zmniejszyć tego typu dolegliwości stosuje się liczne zabiegi fizjoterapeutyczne, a więc metody fizykalne, ćwiczenia lub masaż. Ćwiczenia można natomiast podzielić na ćwiczenia rozciągające i dynamiczne – zwiększające siłę mięśniową, koordynacyjne – pozwalające zachować równowagę oraz oddechowe – usprawniające wydolność fizyczną. Drugi poważny problem znacznie ograniczający codzienną aktywność pacjenta stanowi uczucie przewlekłego zmęczenia i brak tolerancji wysiłku. Dolegliwości te powodują wycofanie się chorego z aktywności i przyczyniają się do obniżenia nastroju. By im przeciwdziałać zaleca się obecnie umiarkowany wysiłek fizyczny np. pływanie. Stosowany regularnie poprawia wydolność organizmu i zdolność do wysiłku.Rehabilitacja przynosi poprawę także w tak dotkliwej dla pacjentów kwestii, jaką jest nietrzymanie moczu i nieprawidłowa praca pęcherza moczowego. Terapia polega w tym wypadku na ćwiczeniu mięśni miednicy, fizykoterapii i przyjmowaniu odpowiednich leków.

Innymi objawami, które mogą ulec poprawie dzięki rehabilitacji są np. zaburzenia przyjmowania pokarmów, zaburzenia funkcji seksualnych czy dolegliwości bólowe.



Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona należy do chorób układu pozapiramidowego, czyli układu odpowiedzialnego za koordynację i wykonywanie ruchów. Dlatego też w przebiegu choroby Parkinsona następuje uogólnione upośledzenie funkcji ruchowych. Dochodzi do spowolnienia i zubożenia wykonywanych ruchów, przy wzroście spoczynkowego napięcia mięśni. Charakterystyczną cechą jest również drżenie spoczynkowe. Dolegliwości rozwijają się nawet przez kilkanaście lat co oznacza, że baczny obserwator zauważy wcześnie pojawiające się zmiany i będzie mógł im przeciwdziałać. Tutaj wkracza rehabilitacja, która stanowi u pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona niezastąpioną i pełnoprawną metodę terapii.


Rehabilitacja stanowi u pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona ważną i pełnoprawną metodę terapii.

Ćwiczenia usprawniające funkcje ruchowe

Choroba Parkinsona należy do chorób układu pozapiramidowego. Oznacza to, że następuje upośledzenie funkcji ruchowej jednak bez zmian o cechach porażenia jak w np. stwardnieniu rozsianym. Problem stanowi natomiast spowolnienie i zubożenie ruchów, występowanie nieraz znacznie nasilonego drżenia spoczynkowego i wzrost ogólnego napięcia mięśni. W bardziej zaawansowanej postaci chorzy nie są w stanie chodzić i wykonywać tak prostych czynności jak np. wstanie z łóżka.

Podstawowym celem u takich chorych jest usprawnienie chodu i utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Zestaw ćwiczeń musi być dobrany indywidualnie do danego pacjenta, a następnie systematycznie i konsekwentnie realizowany. Wymaga to od chorego determinacji i współpracy z terapeutą.

W czasie rehabilitacji chory na początku zostaje poinstruowany przez rehabilitanta, a potem ćwiczy samodzielnie w domu. Odpowiednio prowadzona rehabilitacja ruchowa pozwala na długie zachowanie sprawności.Terapia mowy

Choroba Parkinsona dotyka wszystkich mięśni, które są zależne od woli, w tym także odpowiedzialnych za prawidłową artykulację i wymowę. Upośledzenie ich funkcji objawia się mową zamazaną, niewyraźną i spowolnioną, co stwarza problemy w jej zrozumieniu i pogłębia problemy z komunikacją z otoczeniem.
Prowadzeniem ćwiczeń oddechowych i fonacyjnych w tego typu zaburzeniach zajmuje się wykwalifikowany logopeda.

Rehabilitacja psychologiczna

Oprócz zaburzeń ze strony układu ruchowego i aparatu mowy choroba Parkinsona *** się znacznym spowolnieniem procesów myślowych, skłonnością do depresji i zaburzeniami zachowania. Wymienione czynniki sprzyjają wycofywaniu się chorego z aktywnego życia i obniżeniu nastroju. By przeciwdziałać tym tendencjom, oprócz ćwiczeń fizycznych, pomocna okazuje się zwłaszcza terapia zajęciowa, a także inne rodzaje rehabilitacji jak np. muzykoterapia. Ćwiczenia mają na celu zwiększenie uczestnictwa chorych w życiu towarzyskim i rodzinnym, poprawę nastroju i wyrobienie postawy sprzyjającej dalszemu leczeniu.



Prowadzeniem ćwiczeń oddechowych i fonacyjnych w tego typu zaburzeniach zajmuje się wykwalifikowany logopeda.

Rehabilitacja psychologiczna

Oprócz zaburzeń ze strony układu ruchowego i aparatu mowy choroba Parkinsona *** się znacznym spowolnieniem procesów myślowych, skłonnością do depresji i zaburzeniami zachowania. Wymienione czynniki sprzyjają wycofywaniu się chorego z aktywnego życia i obniżeniu nastroju. By przeciwdziałać tym tendencjom, oprócz ćwiczeń fizycznych, pomocna okazuje się zwłaszcza terapia zajęciowa, a także inne rodzaje rehabilitacji jak np. muzykoterapia. Ćwiczenia mają na celu zwiększenie uczestnictwa chorych w życiu towarzyskim i rodzinnym, poprawę nastroju i wyrobienie postawy sprzyjającej dalszemu leczeniu.


W leczeniu afazji podstawową rolę odgrywa rehabilitacja neurologiczna, która umożliwia przywrócenie pacjentowi możliwości komunikacji werbalnej z otoczeniem.

Na czym polega afazja?

W półkuli dominującej człowieka znajdują się specjalne części kory mózgu (tzw. ośrodki) odpowiedzialne za rozumienie i tworzenie mowy. Dwa podstawowe ośrodki znajdują się w korze czołowej – ośrodek ruchowy Broki (odpowiedzialny za tworzenie mowy) i w korze skroniowej – ośrodek czuciowy Wernickego (rozumienie mowy).

W przypadku uszkodzenia któregoś ośrodka (lub innych struktur biorących udział w powstawaniu mowy) komunikacja jest zaburzona, przy czym objawy zależą od miejsca urazu. I tak uszkodzenie ośrodka czuciowego objawia się mową płynną z prawidłową melodią, ale z licznymi neologizmami (tak jakby pacjent płynnie mówił w obcym języku), natomiast uszkodzenie ośrodka ruchowego powoduje utratę płynności mowy, zniekształca jej melodię i *** się ubóstwem leksykalnym.

Afazja jest stanem, który utrudnia lub uniemożliwia choremu powrót do jego ról zawodowych i społecznych i w konsekwencji może być przyczyną wystąpienia depresji i znacznego obniżenia się komfortu życia.Jaka jest rola terapeuty w leczeniu pacjentów z afazją?

Główny ciężar prowadzenia terapii spoczywa na wykwalifikowanym logopedzie. Terapeuta rozpoczyna pracę od szczegółowej diagnostyki. Należy zauważyć, że pacjent nie zawsze musi być świadomy występujących u niego zaburzeń mowy.W rozmowie z pacjentem terapeuta ocenia zdolności do tworzenia i rozumienia mowy, w tym także rozumienie głosek, posługiwanie się formami gramatycznymi, zasób słownictwa, prozodię i artykulację.

Sama terapia obejmuje nie tylko diagnostykę zaburzeń i przeprowadzenie odpowiedniego zestawu ćwiczeń, ale także motywowanie pacjenta i włączanie do postępowania rehabilitacyjnego jego rodziny. Motywacja własna pacjenta i współpraca z rodziną odgrywają fundamentalną rolę w terapii.

Jakie są zasady terapii?

Program rehabilitacyjny musi być dobrany indywidualnie w zależności od stanu pacjenta, jego predyspozycji, wieku i stopnia zmotywowania. Ważne jest możliwe wczesne rozpoczęcie zajęć jeszcze na oddziale szpitalnym. W czasie terapii trudność poszczególnych zadań jest stopniowana pobudzając pacjenta do wysiłku i osiągania postępów. Terapia może być uzupełniona programami niejęzykowymi (np. muzykoterapia) i wymaga współpracy z innymi specjalistami.



Udar mózgu

Udar mózgu stanowi trzecią najważniejszą przyczynę zgonów w Polsce, a spośród osób które przeżyły 6 miesięcy prawie połowa wymaga częściowej lub całościowej opieki. Konsekwencje tej choroby wyrażają się nie tylko w niesprawności ruchowej pacjentów, ale także w niemożności pełnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym, co wiąże się bezpośrednio ze znacznym obniżeniem komfortu życia i nastroju. Jedyną realną szansą na zachowanie funkcji ruchowych i poznawczych pacjenta jest możliwie wczesne rozpoczęcie rehabilitacji. Jeżeli tylko stan chorego na to pozwala, terapia powinna rozpocząć się w ciągu 24 godzin od udaru.


Wczesna rehabilitacja u pacjentów po udarze mózgu


Konsekwencje tej choroby wyrażają się nie tylko w niesprawności ruchowej pacjentów, ale także w niemożności pełnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym, co wiąże się bezpośrednio ze znacznym obniżeniem komfortu życia i nastroju.

Jedyną realną szansą na zachowanie funkcji ruchowych i poznawczych pacjenta jest możliwie wczesne rozpoczęcie rehabilitacji. Jeżeli tylko stan chorego na to pozwala, terapia powinna rozpocząć się w ciągu 24 godzin od udaru.

Czy tak wczesna rehabilitacja nie stanowi zagrożenia dla pacjenta?

U zdecydowanej większości pacjentów rehabilitacja może rozpocząć się bezpiecznie, gdy tylko stan chorego uznany zostanie za stabilny (co oznacza, że nie ma bezpośredniego zagrożenia życia). Pacjent po przebytym udarze musi natomiast pozostawać pod obserwacją i opieką kilku specjalistów – neurologa, kardiologa, internisty, a w razie potrzeby także lekarzy innych specjalności.

Jakie cele ma rehabilitacja u takich chorych?

Rehabilitacja na tym etapie ma przed sobą dwa podstawowe zadania. Po pierwsze zmniejsza ryzyko śmiertelności i dalszej utraty zdrowia wskutek powikłań – związanych np. z unieruchomieniem. Wczesne uruchomienie i masaże znacznie zmniejszają częstość zakrzepicy i ograniczają możliwość wystąpienia odleżyn.

Oprócz tego rehabilitacja umożliwia pacjentowi lepsze przystosowanie się do nowych warunków zdrowotnych, gdyż ćwiczenia mają na celu utrzymanie możliwie dużej samodzielności ruchowej. Warto tu zauważyć, że udar nie oznacza pewnego kalectwa i wielu pacjentów wychodzi ze szpitala ze stosunkowo małymi ubytkami neurologicznymi. Inny wymiar pracy z chorym stanowi pomoc psychologiczna. Bardzo ważna jest także współpraca z rodziną, ale sam fizjoterapeuta ma także udział w podtrzymywaniu u pacjenta motywacji i nadziei na poprawę. Celem tych działań jest możliwie pełny powrót do życia społecznego i rodzinnego, a także zapobieganie wycofaniu się i wystąpieniu obniżonego nastroju.Czy ćwiczeń nie można rozpocząć później?

Niektórzy pacjenci zastanawiają się, czy ćwiczeń nie można rozpocząć np. po powrocie chorego do domu? Niestety rehabilitację należy rozpocząć jeszcze w szpitalu, ponieważ zwlekanie obniża efektywność terapii.

Ćwiczenia ruchowe polegają nie tylko na pobudzeniu układu mięśniowego i krążenia, ale także na pobudzaniu układu nerwowego. Trzeba pamiętać, że układ nerwowy należy do bardzo plastycznych tkanek i z chwilą gdy część komórek nie może pełnić swojej funkcji powstają nowe, „zastępcze” połączenia nerwowe. Zabiegi fizjoterapeutyczne dążą do tego by wykształcić tych połączeń jak najwięcej, a także żeby były możliwie bliskie tym fizjologicznym. Dlatego należy działać szybko, zanim wytworzą się nowe, patologiczne odruchy. Terapia wymuszenia ruchu

Dla osób po przebytym udarze mózgu, u których doszło do silnego porażenia kończyny lub innej części ciała przeznaczona jest terapia wymuszenia ruchu. Terapia wymuszenia ruchu (ang. Constraint-Induced Movement Therapy) została wynaleziona przez prof. Edwarda Tauba z Uniwersytetu w Alabamie. Zamysł tej formy rehabilitacji polega na czasowym unieruchomieniu zdrowej strony. Dokonuje się to za pomocą specjalnych łusek ortopedycznych. Wymusza to większą aktywność strony chorej i chroni przed zaniedbywaniem porażonej kończyny, która jest mniej sprawna. Początkowe zniechęcenie do użycia strony porażonej prowadzi do dalszej utraty funkcji, co dodatkowo utrudnia ruch. Terapia prof. Tauba ma na celu odwrócenie tego niekorzystnego procesu.Terapia wymuszenia ruchu

Dla osób po przebytym udarze mózgu, u których doszło do silnego porażenia kończyny lub innej części ciała przeznaczona jest terapia wymuszenia ruchu. Terapia wymuszenia ruchu (ang. Constraint-Induced Movement Therapy) została wynaleziona przez prof. Edwarda Tauba z Uniwersytetu w Alabamie. Zamysł tej formy rehabilitacji polega na czasowym unieruchomieniu zdrowej strony. Dokonuje się to za pomocą specjalnych łusek ortopedycznych. Wymusza to większą aktywność strony chorej i chroni przed zaniedbywaniem porażonej kończyny, która jest mniej sprawna. Początkowe zniechęcenie do użycia strony porażonej prowadzi do dalszej utraty funkcji, co dodatkowo utrudnia ruch. Terapia prof. Tauba ma na celu odwrócenie tego niekorzystnego procesu.Rehabilitacja metodą Vojty

Terapia metodą Vojty stosowana jest głównie u dzieci i niemowląt, u których obserwuje się zaburzenia w rozwoju nerwowo-ruchowym. Terapię można stosować w przypadkach mózgowego porażenia dziecięcego, przepuklin układu nerwowego, okołoporodowego uszkodzenia splotu barkowego czy wad ułożenia ciała. Metoda Vojty polega na drażnieniu mięśni i zakończeń nerwowych, które wyzwala odruchy, wchodzące w skład normalnej czynności ruchowej dziecka na danym etapie rozwoju. Celem działania rehabilitanta jest pobudzenie układu nerwowego w taki sposób, by powstały w nim wzorce odruchów możliwie bliskie prawidłowym na danym etapie rozwoju.



rehabilitacja.wieszjak.pl/neurorehabilitacja/289940,4,Neurorehabilitacja--vademecum.html