Zawroty głowy – obwodowe uszkodzenia układu równowagi

Zawroty głowy są, obok bólu głowy oraz bólu odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, jednymi z najczęściej zgłaszanych dolegliwości. Według różnych źródeł, dotyczą około 5-10 % całkowitej populacji, w tym ponad 40% osób powyżej 40 roku życia. Ze względu na różnorodność dolegliwości kryjących się pod szerokim pojęciem zawrotów głowy oraz przyczyn leżących u ich podłoża, stanowią niemałe wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne głównie dla lekarzy rodzinnych, laryngologów i neurologów.
Objawy zawrotów głowy
Zawroty głowy są objawem zaburzeń któregokolwiek z elementów układu równowagi, składającego się z układu przedsionkowego, pola korowego w dolnej części zakrętu zaśrodkowego oraz układu móżdżkowego, narządu wzroku i czucia proprioceptywnego. Układ równowagi obejmuje zatem część obwodową (przedsionek i nerw przedsionkowy) oraz ośrodkową (wyżej położone struktury) lub część błędnikowa i pozabłędnikową.
Najczęściej zawroty głowy klasyfikowane na układowe (vertigo) i nieukładowe (dizziness). Pierwsze z wymienionych odnoszą się do subiektywnego wrażenia ruchu własnego ciała lub otoczenia, często odczuwanego jako wirowanie. Znacznie częściej jednak chorzy podają mniej precyzyjne dolegliwości, odpowiadające pojęciu nieukładowych zawrotów głowy. Są to: uczucie braku równowagi, chwiania się, ciemnienia przed oczami, dezorientacji, falowania podłoża, kołysania, omdlewania, pływania, przechylania, pustki w głowie, skręcania, staczania, unoszenia się, wirowania, zamglenia widzenia. Najczęściej, choć nie zawsze, zawroty o typie układowym związane są z zaburzeniami obwodowej części układu równowagi, podczas gdy nieukładowe z częścią ośrodkową.
W zależności od przyczyny leżącej u ich podłoża, zawroty głowy można podzieli na cztery grupy związane z:
1) Obwodowym uszkodzeniem układu przedsionkowego:
- Westybulopatia obwodowa (w tym zapalenie błędnika, zapalenie nerwu przedsionkowego, ostra i nawracająca westybulopatia obwodowa).
- Łagodne położeniowe zawroty głowy.
- Choroba Ménière’a.
- Pourazowe zawroty głowy.
- Ototoksyczne działanie substancji, m.in. leków.
- Inne ogniskowe schorzenia narządu przedsionkowego (miejscowe zakażenia bakteryjne, zwyrodnienie komórek rzęskowych, kamica osklepka, otoskleroza, guzy n. VIII, uszkodzenie naczyniowe).
2) Ośrodkowymi schorzeniami neurologicznymi:
- Niedokrwienne uszkodzenie pnia mózgu i móżdżku (udar, TIA).
- Choroby demielinizacyjne.
- Guzy kąta mostowo-móżdżkowego.
- Neuropatie nerwów czaszkowych (uszkodzenie n. VII izolowane lub związane z chorobami układowymi).
- Miejscowe, wewnętrzne uszkodzenia pnia mózgu (guzy, malformacje tętniczo-żylne).
- Inne zmiany patologiczne w obrębie tylnego dołu czaszki (krwiaki, guzy móżdżku).
- Padaczka.
- Migrena.
- Dziedziczne schorzenia rodzinne (np. zwyrodnienie rdzeniowo-móżdżkowe).
fot. panthermedia
3) Zaburzeniami ogólnoustrojowymi
- Leki ( m.in. przeciwdrgawkowe, nasenne, przeciwnadciśnieniowe, przeciwbólowe, uspokajające).
- Alkohol.
- Stany przedomdleniowe, wahania ciśnienia tętniczego (niedociśnienie ortostatyczne, nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca).
- Zaburzenia endokrynologiczne (m.in. cukrzyca, niedoczynność tarczycy).
- Choroby naczyń (m.in. miażdżyca, zapalenia tętnic, polekowe).
- Choroby zakaźne (infekcje układowe, ale również zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych).
- Inne choroby układowe (m.in. hipoglikemia, niedokrwistość, policytemia, dysproteinemia, sarkoidoza, zatrucia).
4) Innymi przyczynami
- Zaburzenia nerwicowe.
- Prezbiastazja.
- Psychogenne.
Piśmiennictwo
Recenzenci:
- dr n.med. Ewa Krzystanek
Źródło tekstu:
- 1) Rowland L.P. Neurologia Merritta. Wydanie polskie pod redakcją Kwiecińskiego H., Kamieńskiej A. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2004
2) Bradley W.G Neurologia w praktyce klinicznej. Wydanie polskie pod redakcją Prusińskiego A. Wydawnictwo Czelej Sp z.o.o., 2006
3) Roland PS. New developments in our understanding of ototoxicity. Ear Nose Throat J. Sep 2004;83(9 Suppl 4):15-6; discussion 16-7
4) Davies RA, Luxon LM. Dizziness following head injury: a neuro-otological study. J Neurol. Mar 1995;242(4):222-30
5) Podemski R. Kompendium neurologii. Wydawnictwo Via Medica 2008
Kategorie ICD:
- Choroby ucha i wyrostka sutkowatego
- Choroby ucha wewnętrznego
- Zaburzenia układu przedsionkowego
- Zapalenie neuronu przedsionkowego